Af hverju er gildistaka breytinganna hjá vaktavinnufólki seinna en hjá dagvinnufólki?
Stytting vaktavinnu og þær kerfisbreytingar sem fylgja eru mun flóknari en í dagvinnunni, auk þess sem kostnaður fylgir breytingunum fyrir launagreiðendur. Í dagvinnu er gert ráð fyrir að hægt sé að endurskipuleggja vinnu og verkferla og afkasta því sama á styttri tíma. Í vaktavinnu mun þurfa að manna þann tíma sem nemur styttingu vinnuvikunnar, annað hvort með því að hlutastarfsfólk hækki starfshlutfall sitt eða með því að fjölga fólki. Það hefur í för með sér kostnað og tryggja þarf að fjármögnun liggi fyrir. Einnig er ljóst að breyta þarf þeim tölvukerfum sem halda utan um vaktaskipulag og ýmsar aðrar breytingar sem geta tekið tíma. Þess vegna var það mat samningsaðila að ekki væri hægt að stytta vinnuviku vaktavinnufólks fyrr en 1. maí 2021.
Af hverju vaktahvati?
Markmið vaktahvata er að umbuna því starfsfólki sem mætir oft til vinnu og vinnur óreglulega og fjölbreyttar vaktir utan dagvinnutímabils. Horft er til heilsu og öryggis starfsfólks og þjónustuþega og möguleika til þess að samþætta fjölskyldu- og atvinnulíf. Einnig á vaktahvatinn að hvetja til þess að öryggissjónarmið séu höfð að leiðarljósi þegar vaktir eru skipulagðar og lengd þeirra sé hæfileg, með það að markmiði að auka gæði opinberrar þjónustu.
Ef ég er í vaktavinnu af hverju ætti ég að vilja hækka við mig í starfshlutfalli en ekki taka tilfallandi yfirvinnu?
Markmið kerfisbreytinganna er að stuðla að aukinni heilsu og öryggi starfsfólks og auka möguleika til að samþætta betur fjölskyldu- og atvinnulíf. Fyrirsjáanleiki í skipulagi vakta er mikilvægur til þess að stuðla að þessum þáttum.
Breytingarnar hafa það í för með sér að betra er að vera í hærra starfshlutfalli en að taka tilfallandi yfirvinnu. Ástæður þess eru m.a.:
- Vaktaálag hefur hækkað á næturvöktum, 65% vaktaálag á næturvaktir virka daga og 75% vaktaálag á næturvöktum um helgar. Tímakaup með álagi 65% og 75% er hærra en tímakaup í yfirvinnu.
- Vægi vinnustundar eykst utan dagvinnutíma í föstu starfi. Vægi hverrar vinnustundar á álagi 33% og 55% er metið á 1,05 og vægi vinnustundar á álagi 65% og 75% er metið á 1,2.
- Vaktahvati eykst við aukið starfshlutfall og aukna vaktabyrði sem getur skilað allt að 12,5% af mánaðarlaunum að teknu tilliti til starfshlutfalls.
- Meirihluti vaktavinnufólks er í hlutastarfi. Það sýnir að skekkja er í kerfinu þegar fáir treysta sér til að vera í 100% starfi. Breytingunni er ætlað að bregðast við því og þannig gengið langleiðina að kröfu BSRB til margra ára um að viðurkenna eigi að 80% starf í vaktavinnu jafngildi 100% starfi í dagvinnu. Starfsfólk sem er í 90% starfi eða lægra getur aukið við sig starfshlutfall sem nemur a.m.k. 10 - 12%. Þeir sem eru með þyngstu vaktabyrðina og í 80% starfi gætu farið í 100% starf án þess að vinna meira. Ávinningurinn yrði þá gagnkvæmur fyrir starfsmenn og starfsemi, þ.e. starfsmenn fá hærri laun og starfsemin meiri festu þar sem mönnunargat minnkar.
Hefur kerfisbreytingin hjá vaktavinnufólki áhrif á þann sveigjanleika sem ég hef nú þegar?
Breytingar á vinnutíma vaktavinnumanna mun þegar á heildina er litið ekki hafa áhrif á þann sveigjanleika sem starfsmenn hafa nú þegar. Mikilvægt er að umbótasamtal fari fram um skiplag vakta til að mæta kröfum starfseminnar eftir styttingu vinnuviku og auka virði kerfisbreytingarinnar fyrir starfsmenn. Á þeim stöðum þar sem starfsmenn geta valið sér vaktir sjálfir er gert ráð fyrir því að það haldi áfram.
Hver eru markmið breytinganna á vinnutíma vaktavinnufólks?
Markmið kerfisbreytinganna á vinnutíma vaktavinnufólks er að stuðla að aukinni heilsu og öryggi starfsfólks, auka möguleika þess til að samþætta fjölskyldu- og atvinnulíf og þannig gera starfsumhverfi vaktavinnufólks eftirsóknarverðara. Breytingunum er einnig ætlað að minnka yfirvinnu verulega, ýta undir aukinn stöðugleika í mönnun hjá stofnunum og vinnustöðum sem krefjast viðveru utan dagvinnutíma með betra skipulagi vinnutíma og þjónustu við almenning.
Hverjar eru helstu breytingar á vinnutíma vaktavinnufólks?
Helstu breytingarnar sem felast í hinu nýja skipulagi vinnutíma vaktavinnufólks eru að vinnuvikan styttist úr 40 í 36 virkar stundir með möguleika á frekari styttingu fyrir fólk sem vinnur fjölbreyttar vaktir. Þá tekur launamyndun vaktavinnufólks mið af fleiri þáttum en áður. Vaktaálag á næturvöktum hækkar og greiddur er sérstakur vaktahvati sem tekur mið af fjölda og fjölbreytileika vakta.
Breytingarnar eru til þess fallnar að koma betur til móts við áhrif vaktavinnu á heilsu, líðan og öryggi og koma til móts við kröfur stéttarfélaga um að erfiðara sé að vera í fullu starfi í vaktavinnu en í dagvinnu.
Hvernig verður breytingunum á vinnutíma vaktavinnufólks fylgt eftir?
Þar sem um mikla kerfisbreytingu er að ræða hefur verið stofnaður stýrihópur sem í eiga sæti öll bandalög launafólks auk Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga sem og fulltrúar launagreiðenda frá ríki, sveitarfélögum og Reykjavíkurborg. Gerð hafa verið drög að mælikvörðum sem verður fylgt eftir mánaðarlega. Hagsmunir launagreiðenda og launafólks eru miklir og því er þörf á ríkulegri innleiðingu og eftirfylgni í stærri og minni hópum auk aðkomu hlutaðeigandi ráðuneyta og stjórnendum stofnana. Um er að ræða samábyrgð launagreiðenda og launafólks og því verður stýrihópur virkur á komandi misserum með það að markmiði að tryggja að forsendum kerfisbreytingarinnar sé náð.
Hvernig virkar ólíkt vægi vinnustunda utan dagvinnumarka?
Ólíkt vægi vinnustunda virkar þannig að vinnustundir utan dagvinnumarka hafa mismikið vægi þegar vinnuskil eru reiknuð. Vinnustundir sem greiddar eru á 33,33% og 55% vaktaálagi hafa vægið 1,05 þannig að fyrir hverjar 60 mínútur eru taldar 63 mínútur. Vinnustundir á 65% og 75% vaktaálagi hafa vægið 1,2 þannig að fyrir hverjar 60 mínútur eru taldar 72 mínútur. Ólíkt vægi vinnustunda tekur mið af öryggi og heilsu starfsmanna. Fjöldi vinnustunda getur lægst orðið 138,7 klst. á mánuði eða sem samsvarar 32 klst. á viku.
Dæmi: Starfsmaður sem vinnur 50% næturvaktir og er í fullu starfi getur farið niður í 138,7 klst. í vinnuskil á mánuði eða sem samsvarar 32 klst. í vinnuskilum á viku.